Substancje chemiczne w przemyśle mody

Chemikalia w przemyśle mody i innowacyjnych tekstyliów

Specyfika przemysłu mody i innowacyjnych tekstyliów

Przemysł mody i innowacyjnych tekstyliów stanowi ważny sektor polskiej gospodarki. Według raportu „Identyfikacja instrumentów wsparcia dla rozwoju sektora przemysłu mody i innowacyjnych tekstyliów”,  opracowanego przez Instytut Analiz Rynku Pracy w 2020 r., sektor mody i innowacyjnych tekstyliów (obejmujący trzy segmenty – produkcję wyrobów tekstylnych, odzieży oraz skór i wyrobów skórzanych) wytworzył w 2018 r. produkty o łącznej wartości 32,9 mld PLN.

W 2018 r. w polskim sektorze mody i innowacyjnych tekstyliów działało 21 838 podmiotów, a największy udział miały firmy produkujące odzież (60,3%). Podmioty zajmujące się produkcją wyrobów tekstylnych stanowiły 27,1%, a udział podmiotów produkujących skóry i wyroby skórzane wyniósł 12,6%.

Według przytoczonego raportu, Polska mieści się na 12 miejscu wśród największych światowych importerów odzieży oraz na 16 wśród największych światowych eksporterów odzieży. Jak wskazują eksperci Instytutu Analiz Rynku Pracy, głównym kierunkiem eksportowym dla polskich producentów są kraje Unii Europejskiej.

Wpływ przemysłu mody i innowacyjnych tekstyliów na środowisko

Sektor mody i innowacyjnych tekstyliów w sposób znaczący oddziałuje na środowisko naturalne w całym cyklu życia produktu, czyli od początkowego etapu produkcji, poprzez użytkowanie wyrobu aż do jego utylizacji – stanowiąc dla środowiska wieloetapowe zagrożenie.

Jednym z większych problemów, z jakim zmaga się branża mody oraz innowacyjnych tekstyliów (poza generowaniem ogromnej ilości odpadów oraz zużyciem wody), jest stosowanie substancji chemicznych.

Środki chemiczne stosowane są przy uprawie bawełny, barwieniu, drukowaniu, wykańczaniu tekstyliów. Chemikalia dodaje się do produktów tekstylnych, by uniknąć rozwoju pleśni, bakterii, nieprzyjemnego zapachu, w celu nadania koloru, przeciwdziałaniu pognieceniu, uodpornieniu na czynniki pogodowe czy plamy.

Regulacje prawne w zakresie substancji chemicznych w tekstyliach

UE w swojej polityce chemicznej wprowadza ograniczenia i zakazy stosowania wielu niebezpiecznych substancji chemicznych w tekstyliach. Najistotniejsze regulacje w zakresie chemikaliów zawarte są w Rozporządzeniu (WE) 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji oceny, udzielenia zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) z późniejszymi zmianami. Celem Rozporządzenia REACH jest poprawa ochrony zdrowia i środowiska przed zagrożeniami stwarzanymi przez substancje chemiczne przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności przemysłu chemicznego Unii Europejskiej wobec innych państw.

Przedsiębiorcy (dla przykładu producenci i importerzy) podlegają obowiązkom wynikającym z Rozporządzenia REACH, w tym – obowiązkowi identyfikacji ryzyka oraz zarządzenia takim ryzykiem związanym z substancjami, które wprowadzają do obrotu w Unii Europejskiej. Muszą oni udokumentować w jaki sposób dana substancja może być bezpiecznie stosowana. Przedsiębiorcy zobligowani są rejestrować produkowane lub importowane przez siebie substancje. Rozporządzenie REACH określa sposób zbierania i oceny informacji o właściwościach i zagrożeniach związanych z substancjami.

Rozporządzenie REACH zostało zmienione Rozporządzeniem Komisji UE 2018/1513 z dnia 10 października 2018 r. zmieniającym załącznik XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) w odniesieniu do niektórych substancji sklasyfikowanych jako rakotwórcze, mutagenne lub działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B. Ustawodawca w dodatku 12 (ang. Appendix 12) ograniczył możliwość stosowania 33 substancji CMR (substancje sklasyfikowane jako rakotwórcze, mutagenne lub działające szkodliwie na rozrodczość) w odzieży i związanych z nią dodatkach (w tym odzieży sportowej i torbach), a także obuwiu. Ograniczenia mają również zastosowanie do innych rodzajów tekstyliów, które wchodzą w kontakt z ludzką skórą (np. pościel, koce, tapicerka lub pieluchy wielokrotnego użytku). Dodatek 12 zawiera wykaz wszystkich substancji objętych ograniczeniem, wraz z najwyższymi dopuszczalnymi stężeniami wagowymi w jednorodnym materiale. Co istotne, od 1 listopada 2020 r. odzież, akcesoria oraz wyroby włókiennicze inne niż odzież lub obuwie do użytku konsumentów, zawierające substancje w stężeniu na poziomie określonym w  dodatku 12 lub powyżej tego poziomu, nie mogą być wprowadzane do obrotu na rynku UE,  niezależnie od ich pochodzenia.

W praktyce regulacje obowiązujące od listopada 2020 r. oznaczają, że producenci oraz importerzy wprowadzający wyroby tekstylno-odzieżowe na rynek unijny powinni zwiększyć zakres kontroli dostawców, stosowanych barwników, utrwalaczy i  dodatków chemicznych stosowanych w produkcji odzieży.

Wydaje się, że zaostrzone regulacje REACH mogą pozytywnie wpłynąć na zmianę dotychczasowej gospodarki na model gospodarki cyrkularnej. Niebezpieczne i szkodliwe substancje chemiczne, zawarte w produktach odzieżowych i tekstylnych, ograniczają możliwości efektywnego recyklingu.

Dobre praktyki

Z jednej strony właśnie zaostrzone regulacje, z drugiej - oczekiwania konsumentów co do ograniczenia zawartości chemikaliów w wyrobach włókienniczych i tekstylnych stanowią dla przemysłu odzieżowo-tekstylnego bodziec do zastępowania niebezpiecznych substancji chemicznych w produktach użytku codziennego. Wielu największych światowych producentów wyrobów włókienniczych już stworzyło wspólną inicjatywę w celu zredukowania liczby niebezpiecznych substancji chemicznych w swoich produktach. Są już dostępne narzędzia i techniki ułatwiające zastępowanie takich substancji w przemyśle włókienniczym.

Najlepszym sposobem na rozpoczęcie działalności przez małe i średnie przedsiębiorstwa jest skorzystanie z doświadczeń innych. Dla przykładu, przewodnik Textile Guide opracowany przez International Chemical Secretariat stanowi punkt wyjścia dla małych i średnich przedsiębiorców do zarządzania chemikaliami obecnymi w ich procesach produkcyjnych.